Krytyka - przepis na… sukces czy porażkę?
Krytyka to ocena, która głównie kojarzy się negatywnie. Jednak jej znaczenie i forma może wpływać na samodoskonalenie, udoskonalanie czegoś lub dostrzeganie ukrytych wad i zalet, co jest szczególnie istotne w okresie dojrzewania dzieci.
Krytyka jest nieodłącznym elementem wychowawczym, choć nie zawsze zdajemy sobie
z tego sprawę. Jest niczym drogowskaz, który wskazuje błędne trasy i pokazuje potencjalne rozwiązania i możliwości. Oczywiście drogowskazem będzie tylko i wyłącznie krytyka konstruktywna, która ma na celu dobro osoby krytykowanej i jej doskonalenie. Jednak ciągłe krytykowanie dziecka prędzej czy później zamieni się w krytykowanie negatywne, które może bezlitośnie niszczyć.
Oto tylko kilka z najbardziej dotkliwych efektów nadmiernej krytyki dzieci:
- Ciągła krytyka dziecka nie wpływa korzystnie na wzmacnianie jego odporności psychicznej. Dziecko czuje się bezwartościowe i ma wrażenie, że cokolwiek zrobi będzie niewystarczające.
- Nadmierna krytyka prowadzi do wyobcowania i wstydu, który może się pogłębiać, zwłaszcza jeśli dziecko z natury jest nieśmiałe.
- Ciągłe krytykowanie pociechy nadwyręża wzajemne relacje. Dziecko może mieć poczucie, że rodzice są do niego wrogo nastawieni lub „stale się czepiają”, co w okresie dojrzewania przełoży się na wzmożony bunt, brak rodzicielskiego autorytetu
i ignorowanie zasadnych czy praktycznych wskazówek. - Nadmierne krytykowanie zabija tak naprawdę rozwój dziecka, niszczy jego motywację
i chęć do poznawania nowych rzeczy. Strach przed ponowną krytyką burzy też nabywanie umiejętności podejmowania samodzielnych decyzji. - Depresja u dzieci często rozwija się w obliczu ciągłej (i bezpodstawnej) krytyki. Każda uwaga działa niczym oliwa dolana do ognia, który coraz bardziej zyskuje na sile.
- Krytykowanie może też wywołać limit emocjonalny, który objawi się agresją lub samodestrukcją – przodować może myślenie: skoro w niczym nie będę dobry, to będę we wszystkim najgorszy.
Ale czy to znaczy, że nie można skrytykować dziecka i powiedzieć, co źle robi? Krytyka jest konieczna, by człowiek był świadomy swoich ograniczeń i potencjału. Ważne jest jednak umiejętne krytykowanie, podyktowane ciepłą atmosferą i nauczenie dziecka, jak ma reagować na zwracanie uwagi.
Konstruktywna krytyka może także nauczyć dziecko przegrywać czy radzić sobie
z porażkami. Dzieci uczą się na błędach, więc każda porażka i uwaga to lekcja, która pomoże się rozwijać.
Dzieci, których rodzice nadmiernie krytykują, nie widzą granicy pomiędzy zasadnością uwagi, a jej bezpodstawnym istnieniem. Wszystko przyjmują za pewnik i fakt, że tak jest. By zadbać o prawidłowy rozwój emocjonalny dziecka, konieczne jest stworzenie relacji,
w której dziecko poczuje się bezpiecznie.
Zwracając uwagę czy krytykując, nie należy tego robić przy pierwszej lepszej okazji. Ważne, by poczekać na właściwy moment. Warto stosować tutaj tzw. złotą zasadę, by traktować pociechę tak, jak sami chcielibyśmy być traktowani. Zamiast zatem wypunktować dziecku jego wady i złe decyzje, trzeba poświęcić mu chwilę oraz znaleźć spokojne miejsce
do rozmowy.
Umiejętne zwracanie uwagi, udzielanie wskazówek, negowanie nieodpowiedniego zachowania jest w procesie wychowania nieuniknione. Trzeba jednak zawsze pamiętać, aby potępiać niewłaściwe zachowanie, a nie samo dziecko.
Opracowała: Małgorzata Mikrut
